گزارشی تحلیلی در مورد “لوازم الکترونیکی و ازرده خارج شدن آنها در اقتصاد گردشی” از مرکز EEA که به صورت موردی پیرامون گوشی‌های هوشمند، ماشین‌های لباسشویی، جاروبرقی و تلویزیون انجام شده است.

الگوی مصرف اروپا از منظر اقتصاد گردشی : مزایای لوازم الکترونیکی با ماندگاری بیشتر

عناوین کلیدی:

• سرانه سالانه ورود محصولات الکتریکی و الکترونیکی به بازار اتحادیه اروپا به ازای هر نفر بیش از ۲۰ کیلوگرم است که شامل لوازم خانگی بزرگ مانند ماشین لباسشویی، جاروبرقی، یخچال و فریزر و همچنین وسایل الکترونیکی و ابزارهایی مانند کامپیوتر، تلویزیون و تلفن های همراه می شود (Eurosat,2019a ) .
• مطالعات موردی چهار گروه مختلف محصولات الکترونیکی نشان می‌دهد که متوسط ​​عمر واقعی آنها حداقل ۲.۳ سال کمتر از طول عمر طراحی شده یا مد نظر تولیدکنندگان است ، بنابراین پتانسیل افزایش قابل توجهی در استفاده از این محصولات با طول عمر واقعی آنها نهفته است و افزایش طول عمر و مدت زمان از رده خارج کردن لوازم  الکترونیکی می تواند به طور قابل توجهی تأثیرات محیطی و اقتصادی را کاهش دهد و به تحقق اهداف محیط زیست، آب و هوا و اقتصاد گردشی اتحادیه اروپا کمک کند.
•  توانمندسازی و توسعه مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر اقتصاد گردشی با پشتیبانی از توسعه و اجرای اقدامات مؤثر از جمله: طراحی زیست‌محیطی، برچسب‌گذاری انرژی، مدیریت تامین و تدارکات عمومی سبز (GPP) و مسئولیت توسعه‌یافته تولیدکننده (EPR) – می‌تواند به استفاده از این پتانسیل کمک شایانی نماید.

گزارشی تحلیلی در مورد “لوازم الکترونیکی و ازرده خارج شدن آنها در اقتصاد گردشی” از مرکز EEA که به صورت موردی پیرامون گوشی‌های هوشمند، ماشین‌های لباسشویی، جاروبرقی و تلویزیون انجام شده است.

افزایش تولیدلوازم الکترونیکی در اروپا غیر قابل انکار است (WEF، ۲۰۱۹). افزایش عرضه و تقاضا باعث شده است که صنعت لوازم الکترونیک به یکی از بزرگترین بخش های صنعتی در اروپا تبدیل شود به طوریکه تنها بخش تولید این صنعت در سال ۲۰۱۷، بیش از ۲.۵ میلیون نفر را در ۸۶۲۰۰ شرکت با گردش مالی ۷۰۵ میلیارد یورو استخدام کرد (Eurostat, 2019b).

در سال ۲۰۱۷، لوازم الکترونیکی ۵ درصد سبد هزینه خانوارهای اتحادیه اروپا را تشکیل می داد (Eurostat, 2019c). در همان سال۶/۲۰  کیلوگرم لوازم الکتریکی و الکترونیکی به ازای هر نفر در بازار اتحادیه اروپا عرضه شد (Eurostat, 2019a). از این مقدار، حدود ۶۰ درصد معادل ۱۱.۸ کیلوگرم در اتحادیه اروپا تولید و ۴۰ درصد آن معادل۸.۸ کیلوگرم وارداتی بوده است (Eurostat, 2019d). البته سران صادرات این اتحادیه هم معادل ۲.۴ کیلوگرم بود است (شکل ۱).

طول عمر، اثرات زیست محیطی و پتانسیل اقتصاد گردشی

میزان عرضه لوازم الکترونیکی در بازار اتحادیه اروپا در دهه های گذشته به سرعت در حال افزایش بوده است (Eurostat, 2019a). یکی از دلایل این افزایش را می توان کوتاه شدن طول عمر دستگاه ها و از رده خارج شدن فزاینده محصولات الکترونیکی دانست، به‌عنوان مثال طیف وسیعی از محصولات در حالی که اصولاً هنوز کار می‌کنند دیگر استفاده نمی‌شوند.

دلایل متعددی برای کاهش طول عمر و از رده خارج شدن سریع لوازم الکترونیکی وجود دارد (کوپر، ۲۰۱۶). به طور خاص، پیشرفت های سریع فناوری به این معنی است که مدل ها به سرعت از نظر مصرف کنندگان منسوخ شده و جایگزین می شوند دلیل دیگر منسوخ شدن ناشی از بازاریابی است چرا که فعالیت های مارکتینگ امروزه جزئی ترین پیشرفت ها را نیز به خوبی تبلیغ کرده و خرید را تشویق می کنند. سایر محرک های تقاضای مصرف کننده عبارتند از: کاهش کیفیت بسیاری از محصولات. تقاضای مصرف کننده برای جدیدترین طراحی، فناوری یا افزایش بهره وری انرژی با محصولات جدیدتر. دلیل دیگری که محصولات خریداری شده را به سرعت از رده خارج می کند  محدود بودن گزین تعمیر در برخی محصولات است چرا ک نوع طراحی و یا هزینه بالا اصولا اجازه تعمیر را به مصرف کننده نمی دهند. و کاربر آن محصول را ترجیحا با محصولی دیگر جایگزین می نماید . با این حال، خدمات تعمیر لوازم الکترونیکی در اتحادیه اروپا هم برای کسب و کار و هم برای مصرف کنندگان نهایی در حال رشد است.

به سه تعریف زیر دقت نمایید:

طول عمر واقعی محصول : فاصله زمانی بین فروش قطعی یک محصول تا از رده خارج شدن آن محصول و جایگزینی اش با محصول دیگر.

طول عمری طراحی شده برای محصول: طول عمری که سازنده از محصولش توقع دارد و از طریق نوع طراحی که برای محصول انجام می دهد و ارائه خدمات پس از فروشی که برای آن درنظر میگیرد مشخص می گردد.

طول عمر مورد پسند مصرف کننده: زمان متوسطی که مصرف کنندگان توقع دارند یک محصول خاص دوام بیاورد و کارکرد خود را حفظ کند.

برای هر چهار گروه محصول، طول عمر طراحی شده برای محصول حداقل ۲.۳ سال بیشتر از طول عمر واقعی است، که نشان دهنده پتانسیل افزایش قابل توجه و متغیر در طول عمر عملیاتی عملی است.

اثرات زیست محیطی و به ویژه آب و هوایی محصولات الکترونیک شامل انتشار آلاینده های هوا و گازهای گلخانه ای، استفاده از مواد شیمیایی و تولید زباله ها است لازم است بدانیم در تجهیزات الکترونیکی پیچیده تا ۶۰ عنصر شیمیایی مجزا یافت می شود. همچنین اثرات زیست محیطی و اجتماعی بسیار قابل توجهی از استخراج این مواد از جمله استخراج و تولید مس، مواد خام حیاتی (CRMs) و عناصر خاکی کمیاب (REE) و همچنین فلزاتی مانند تانتالیوم، پلاستیک و شیشه ناشی می شود.

تاثیر محصولات الکترونیکی مختلف در هر مرحله از چرخه عمر به طور قابل توجهی متفاوت است. برای برخی، مانند ماشین لباسشویی و خشک کن، بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای در مرحله استفاده از دستگاه است، در حالی که برای تلفن های همراه، بیشتر انتشارات ناشی از استخراج مواد اولیه و پروسه تولید است. استفاده از مواد شیمیایی در فرآیندهای معدنی و تولید نیز نگران کننده است، از جمله از نظر آلودگی محیط زیست طبیعی و خطرات سلامتی انسان.

به منظور به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی لوازم الکترونیک، افزایش طول عمر محصول مهم است. مدل‌های کسب‌وکار گردشی – از جمله طراحی گردشی محصول به‌عنوان خدمات، استفاده مجدد و بازیافت – باید مقیاس‌بندی شوند و ازطریق سیاست‌ها ی کلان حمایت شوند. شکل ۳ نشان می دهد که چگونه می توان ارزش اقتصادی محصولات الکترونیک را در یک سیستم تولید و مصرف گردشی تر با تعمیر و استفاده مجدد، ساخت مجدد و بازیافت حفظ کرد.

 برخلاف اقتصاد خطی سنتی که در آن ارزش اقتصادی محصول با طول عمر کوتاه از بین می رود ، در این مدل زنجیره ارزش اقتصادی تا حد ممکن حفظ می گردد.

مواد اولیه به کار رفته در گوشی های هوشمند، تلوزیون ها، ماشین های لباسشویی و جاروبرقی ها

به منظور بررسی دقیق تر طول عمر و اثرات زیست محیطی محصولات الکترونیک، چهار مطالعه موردی برای تلفن های هوشمند، تلویزیون های LCD، ماشین لباسشویی و جاروبرقی شرح داده شده است. مواد مورد استفاده در یک محصول الکترونیکی عامل مهمی در تعیین طول عمر و کهنگی احتمالی آن محصول است. مواد مورد استفاده در این محصولات به طور قابل توجهی متفاوت است، برای مثال در گوشی های هوشمند، ماده اصلی شیشه و سپس آلومینیوم، مس و مواد خام حیاتی است. برای تلویزیون های LCD، مواد اصلی آهن، پلاستیک و شیشه هستند. جاروبرقی ها نیز عمدتا از پلاستیک و آهن ساخته می شوند، در حالی که ماشین های لباسشویی بیشتر از آهن، بتن و پلاستیک ساخته می شوند.

تلفن های هوشمند:

گوشی‌های هوشمند در اواخر دهه ۱۹۹۰ وارد بازار شدند و با عرضه آیفون در سال ۲۰۰۷، محبوبیت زیادی در سراسر جهان کسب کردند (Statista، ۲۰۱۸). سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد گوشی هوشمند در سطح دنیا فروخته می شود (Statista، ۲۰۱۹a). که اغلب آنها زودتر از موعد تعویض و جایگزین می شوند. از رایج‌ترین دلایل تعویض گوشی هوشمند به گفته (کوردلا و همکاران، ۲۰۱۹)  این است که مصرف‌کنندگان می‌خواهند آخرین مدل را داشته باشند، فعالیت های بازاریابی نیز این حس را ب مصرف کنندگان القا می کند که گوشی آنها قدیمی شده است  دلایل دیگر جایگزین کردن تلفن های همراه اغلب مربوط به صفحه نمایش شکسته، طول عمر باتری یا مشکلات سیستم عامل است (کوردلا و همکاران، ۲۰۱۹؛ واتسون و همکاران، ۲۰۱۷).

چرخه انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) گوشی های هوشمند طیف گسترده ای را از ۱۶ تا ۱۱۰ کیلوگرم CO2 برای مدل های مختلف نشان می دهد که عمدتاً ناشی از تولید این دستگاه ها می باشد.

تلوزیون ها :

در اروپا ۹۵ درصد خانوارها حداقل یک تلویزیون دارند (EC, 2018a) و در سال ۲۰۱۸ تقریباً ۷۰ میلیون دستگاه در اروپا فروخته شد که حدود ۱۵ درصد از حجم جهانی است (Statista, 2019b؛ Statista, 2019c). تلویزیون های هوشمند انرژی بیشتری نسبت به تلویزیون های غیر متصل مصرف می کنند. خرید تلویزیون جدید به جای تعمیر تلویزیون خراب مرسوم تر شده است. این امر منجر به کوتاه‌تر شدن عمر متوسط ​​تلویزیون‌ها با بیش از هفت سال، با گردش مالی سریع‌تر در سال‌های اخیر شده است (Wieser et al., 2015).

ماشین های لباسشویی :

بیش از ۲۰۰ میلیون ماشین لباسشویی در اروپا وجود دارد و ۹۲ درصد از خانوارها یک ماشین لباسشویی دارند (بویانو و همکاران، ۲۰۱۷). هر خانوار به طور متوسط ​​۳.۸ بار در هفته از ماشین لباسشویی استفاده می کند (بویانو و همکاران، ۲۰۱۷). مصرف کنندگان ماشین لباسشویی را عمدتاً به این دلیل تعویض می کنند که ماشین لباسشویی قدیمی به طور متوسط ​​پس از حدود ۸ سال خراب می شود (Wieser et al., 2015). ماشین‌های لباسشویی برای طول عمر خاصی طراحی شده‌اند که کمتر از میانگین انتظارات مصرف کننده است (Boyano et al., 2017).

حدود ۷۵ درصد از اثرات زیست محیطی در چرخه عمر ماشین لباسشویی مربوط به زمان استفاده می باشد (EEB، ۲۰۱۹). یک مطالعه سازمان ملل نشان می دهد که تعویض ماشین لباسشویی پس از گذشت حداقل ۱۰ سال و در صورتی که مدل جدید به طور قابل توجهی در مصرف انرژی کارآمدتر باشد منطقی است (باکر و شویت، ۲۰۱۷).

جاروبرقی ها :

در تمامی چهار نوع اصلی جاروبرقی های خانگی شامل سیلندر ی، عمودی، دستی و روباتیک ، طول عمر به طور متوسط ​​۸ سال است که انتظار میرود این طول عمر کوتاه تر شود (رامز و همکاران، ۲۰۱۹) چرا که  بر اساس نظرسنجی های انجام شده توسط کمیسیون اروپا، بیش از ۴۰ درصد از مصرف کنندگان شرکت کننده نشان دادند که جاروبرقی خود را تا ب حال تعمیر نکرده اند (EC, 2018b). مهم ترین دلایل عدم تعمیر جاروبرقی هزینه بالا و ترجیح مدل جدید و مد روزتر است.

جاروبرقی ها مسئول ۰.۷۹ درصد از کل مصرف برق اتحادیه اروپا و ۰.۲۱ درصد از کل گازهای گلخانه ای منتشر شده اتحادیه اروپا هستند (EC، ۲۰۱۹). اگرچه مصرف انرژی در مرحله استفاده کاهش یافته است، اما با افزایش محبوبیت جاروبرقی های پیچیده تر بی سیم و رباتیک، تاثیر محیط زیستی مرحله تولید افزایش می یابد .

گردآورنده: احسان خرمشاهی